Το τραπεζικό Ponzi scheme βρίσκετε άραγε στο τέλος του;

O όρος «Σχέδιο Πόνζι» (Ponzi Scheme) αναφέρεται σε οποιαδήποτε χρηματική απάτη στηρίζεται σε «πυραμίδα» επενδυτών.

Η πυραμίδα επενδυτών αποτελεί ένα παράνομο επενδυτικό σχήμα που περιλαμβάνει την πληρωμή απόδοσης σε επενδυτές από τα χρήματα που πληρώνονται από μεταγενέστερους επενδυτές, αντί από τα καθαρά κέρδη που συγκεντρώνονται από πραγματικές πωλήσεις.
Συγκεκριμένα εικονικές επιχειρήσεις λειτουργούν ως φενάκη του εκάστοτε απατεώνα που διαχειρίζεται την απάτη χρησιμοποιώντας τα κεφάλαια νέων επενδυτών για να καλύψει τα κενά που αφήνει πίσω της η υπεξαίρεση χρημάτων από τους παλαιότερους επενδυτές.
Ο στόχος της οποίας εικονικής επιχείρησης ή ατόμου είναι να πείσει κάποιους ανθρώπους να επενδύσουν σε κάτι ενδεχομένως και μη διευκρινίσιμο προϊόν με την υπόσχεση εγγυημένης απόδοσης.
Σε αυτές της περιπτώσεις το κίνητρο επένδυσης αφορά υψηλό επιτόκια και κατ' επέκταση η αποπληρωμή των επενδυτών δημιουργεί δικλείδες επενδυτικής ασφαλείας για υποψηφίους επενδυτές που συρρέουν να επενδύσουν.
Όπως γίνεται σαφές η ανατροφοδότηση της πυραμίδας - συστήματος απαιτεί όλο και περισσότερους επενδυτές πράγμα που αποδεικνύει μελλοντικά τη βραχυβιότητα της διαδικασίας αυτής και του όλου σχεδίου.
Μπορεί να συνεχίζεται θεωρητικά άπειρον ή έστω για όσο καιρό εισρέουν νέα κεφάλαιο.
Το είδος αυτής της απάτης πήρε «τιμητικά» το όνομα του πρώτου διδάξαντος, του Ιταλού Τσαρλς Πόνζι.

Τσαρλς Πόνζι
O Πόνζι γεννήθηκε στο Λούγκο της Ιταλίας στις 3 Μαρτίου του 1882, κατέφθασε στις ΗΠΑ το 1903 σε ηλικία 21 ετών με 2,5 δολάρια στις τσέπες του για να καταστεί το 1920 ένας από τους πλουσιότερους επενδυτές εκείνης της εποχής, υιοθετώντας ένα προκλητικά πολυτελή τρόπο ζωής.
Τον Ιούλιο του 1920 τα εισοδήματά του έφταναν τα 250.000 δολάρια την ημέρα. Την 1η Νοεμβρίου του ίδιου έτους δήλωσε ένοχος για απάτη, με 85 κατηγορίες να εκκρεμούν εις βάρους του.
Ο ίδιος πέρασε πέντε χρόνια σε ομοσπονδιακή φυλακή και εννέα χρόνια σε πολιτειακή φυλακή των ΗΠΑ, ενώ είχε περάσει από σωφρονιστικά ιδρύματα και πριν ξεσπάσει το ομώνυμο σκάνδαλο για μικροαπάτες.
Βγήκε οριστικά από τη φυλακή το 1934 και απελάθηκε στην Ιταλία, καθώς ουδέποτε είχε λάβει την αμερικανική υπηκοότητα.
Ο Πόνζι που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του περιπλανώμενος σε διαφορές πόλεις της Αμερικής και του Καναδά, έκανε πολλές δουλείες καθώς και απάτες που του στέρησαν τη ελευθερία του και τον μύησαν σε νέες τακτικές και ραδιουργίες Στις 26 Δεκεμβρίου 1919, ο Πόνζι σύστησε μια "εταιρία φάντασμα" που ονομαζόταν The Security Exchange Company. Ο Πόνζι έπεισε αρκετούς να επενδύσουν ό,τι ποσό ήθελαν σ' αυτόν, με τη δέσμευση ότι θα είχαν κέρδος 50% επί του ποσού που είχαν επενδύσει κάθε 90 ημέρες. Πλήρωνε τους πρώτους με τα λεφτά που έβαζαν όσοι εισέρχονταν σ' αυτή την "πυραμίδα", με αποτέλεσμα να πεισθούν όλοι ότι είναι μια κερδοφόρος επένδυση.
Το σχήμα κατέρρευσε τον Αύγουστο του 1920, έπειτα από δημοσίευμα της εφημερίδας "The Boston Globe". Μέχρι τότε, ο Πόνζι έπαιρνε περίπου 200.000 δολάρια την ημέρα από "επενδυτές" που προσπαθούσαν να ανέβουν στο "τρένο" των κερδών.

Βασικά συστατικά ενός σχεδίου Πόνζι
* Μία "επενδυτική ιδέα". (Για παράδειγμα, η επένδυση αφορά μερίδιο στα κέρδη από εμπόριο σε εξωτικές χώρες. Η επένδυση επίσης μπορεί να είναι απόκρυφη.)
* Ένα σταθερό και ελκυστικό κέρδος (π.χ ένα ετήσιο κέρδος 40% ).
* Αρχική εκπλήρωση των υποσχέσεών του (Πληρωμή των τόκων με σκοπό τη προσέγγιση νέων πελατών-επενδυτών).

Τα αίτια κατάρρευσης
Είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή ένα από αυτά τα πράγματα θα συμβούν:
1. Ο φορέας υλοποίησης θα εξαφανιστεί, αφού όλα τα υπόλοιπα χρήματα επένδυσης (μείον τα κέρδη στους επενδυτές) με το άτομό του.
2. Το καθεστώς θα αρχίσουν να καταρρέουν υπό το βάρος της ως οι επενδύσεις επιβραδύνονται σημαντικά και ο προαγωγός αρχίζει να έχει προβλήματα πληρωμής του υποσχέθηκε αποδόσεις (όσο μεγαλύτερη είναι η απόδοση, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος κατάρρευσης του συστήματος Πόνζι.
Οι εν λόγω κρίσεις ρευστότητας προκαλούν συχνά πανικό, καθώς περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν ζητώντας τα χρήματά τους, παρόμοια με μαζικές αναλήψεις.
3. Εξωτερικές δυνάμεις της αγοράς, όπως η απότομη πτώση της οικονομίας, να προκαλέσει πολλούς επενδυτές να αποσύρουν μέρος ή το σύνολο των κεφαλαίων τους; δεν είναι απαραίτητα λόγω της απώλειας της εμπιστοσύνης στην επένδυση, αλλά απλά λόγω διαρθρωτικά βασικά μεγέθη της αγοράς.